Bài thuốc từ cây Quả nổ (Sâm
đất)
Cây Quả nổ, còn gọi cây Nổ, Sâm
đất, Sâm tanh tách; Tử lị hoa (Trung Quốc); Tiêu khát thảo, Tam tiêu thảo. Tên
khoa học Ruellia tuberosa L., thuộc họ Ô rô (Acanthaceae).
Cỏ đa niên, có củ tròn dài,
thân cao 50 cm, vuông, có lông, phù ở trên mắt, phiến lá bầu dục, mặt trên có
lông thưa, bìa có rìa lông cứng. Tụ tán ở nách lá. Hoa to, đẹp, lam tím; lá hoa
2 - 3 mm, hẹp, lá đài cao 2,5 cm; vành có ống cao 4 - 5 cm, 5 tai gần nhau bằng
nhau; tiểu nhụy 4, trắng, nhị trường, không thò, chỉ dính dài vào ống; nuốm
đẹp. Quả nang dài đến 3 cm, nâu đen, nổ mạnh khi tẩm nước; hột tròn dẹp.
Gốc Antilles (Trung Mỹ), du
nhập vào Việt Nam
vào 1909; mọc hoang phổ biến dựa lộ, bình nguyên và trung nguyên; trổ hoa quanh
năm. Trồng một cây sẽ văng hột mọc tứ tung…
Cây chứa leucin, tirosin,
valin, glicin; củ chứa hentriacontan, lupeol, sitosterol, stigmasterol,
campesterol…
Rễ hạ nhiệt, phát hãn, trị tiểu
ít, bón, làm xổ, làm mửa; ở Dominique, rễ trị bạch đái hạ (Ayensu).
Quả nổ chữa tiểu đường (tiêu
khát) type 1 (ở Trung Quốc).
Bộ phận dùng: toàn cây (phần
thân trên mặt đất) và rễ.
Thu hái quanh năm, dùng tươi
hay phơi khô.
Tính vị: lá có vị hơi đắng,
cay; tính lạnh, có ít độc (gây nôn nếu dùng liều cao). Rễ có vị ngọt, cay, tính
mát.
Công dụng: thanh nhiệt (hạ
sốt), lợi niệu, giải độc.
Chủ trị: - Toàn cây: chữa tiểu
đường type 2.
- Rễ: chữa đau răng; đau bụng;
cảm mạo; bệnh gan; cao huyết áp; tiểu đường; nhiễm trùng đường tiểu (Theo “Danh
sách các nguồn tài nguyên cây thuốc của Đài Loan (Trung Quốc)”).
Trung Quốc dùng rễ tán bột,
uống chữa viêm loét dạ dày, tá tràng.
Kinh nghiệm dân gian ở Nam bộ thường
dùng rễ củ Sâm đất nấu nước uống làm thuốc bổ (nên có tên gọi là Sâm tanh
tách); ở Đăk Lăk dùng chữa sỏi thận và sỏi bàng quang.
Hột Quả nổ, khi ngâm nước sẽ
tạo ra một thứ keo như thạch có thể dùng đắp mụn nhọt và các vết đứt.
Liều dùng: 10 - 25 g khô/ngày,
dạng thuốc sắc.
Bài thuốc ứng dụng của cây Quả
nổ:
Chữa tiểu đường (type 2, không
phụ thuộc insulin): toàn cây tươi 75 g (khô 25 g) sắc uống/ngày, trong nhiều
ngày.
Chữa cao huyết áp: 12 hoa (tươi
hoặc khô), lượng nước vừa đủ, sắc uống.
Viêm nhiễm đường tiết niệu,
thận: toàn cây tươi 75 - 112 g (dược liệu khô 25 - 38 g) sắc lấy nước để riêng.
Và tán bột thêm 20 g khô. Dùng nước thuốc sắc để uống thuốc bột, vào buổi sáng
lúc mới ngủ dậy.
Ghi chú: Tác dụng chữa tiểu
đường (đái tháo đường), chỉ được nghiên cứu ở cây Quả nổ (Ruellia tuberosa L.);
nên cần phân biệt các cây cùng chi Ruellia dưới đây:
1. Quả nổ bò (Ruellia repens
L.)
Bộ phận dùng: toàn cây - Herba
Ruelliae Repentis.
2. Quả nổ ống to (Ruellia
macrosiphon Kurz).
Bộ phận dùng: toàn cây - Herba
Ruelliae Macrosiphonis.
3. Quả nổ sà (Ruellia patula
Jacq).
Bộ phận dùng: lá, rễ - Folium
et Radix Ruelliae Patulae.
4. Quả nổ lùn (Song nổ Poilane)
- Ruellia poilanei R. Ben..
Bộ phận dùng: lá - Folium
Pararuelliae
Theo : Thuốc vườn nhà
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét